Ένα κιονόκρανο με πολυκύμαντη ιστορία

 

Το μαρμάρινο κιονόκρανο ιωνικού ρυθμού (ΜΘ 2656), σώζεται σε πολύ καλή κατάσταση, με εξαίρεση μία απολάξευση στο κέντρο μιας όψης του και δύο παράλληλες αυλακώσεις στο άνω μέρος του. Οι επεμβάσεις αυτές οφείλονται στην τελευταία χρήση του κιονόκρανου ως «…υποπόδιον του επισκοπικού θρόνου της Παναγούδας εις Θεσσαλονίκην…». Από τη θέση αυτή απομακρύνθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1960, για να αποτελέσει έκθεμα στο υπό ίδρυση Αρχαιολογικό Μουσείο της πόλης.  

Το κιονόκρανο έχει μήκος 1,71 μ. και πλάτος 0,83 μ. και είναι προφανές ότι προέρχεται από δημόσιο οικοδόμημα. Χρονολογείται στα 500- 480 π.Χ., επειδή οι «έλικές» του είναι κοίλες προς την εξωτερική πλευρά της κιονοστοιχίας (με ανθέμια στο κέντρο τους) και κυρτές προς την εσωτερική πλευρά (προς το ναό). Λογχόσχημα φύλλα ξεφυτρώνουν από τις έλικες, πάνω από ένα κυμάτιο με ανάγλυφα ωά. Οι πλάγιες όψεις του κιονόκρανου κοσμούνται με πλατιές και βαθιές, κάθετες αυλακώσεις. Έχει κατασκευαστεί, πιθανότατα, από θασιακό καλλιτεχνικό εργαστήριο από λευκό μάρμαρο του ίδιου νησιού.

Ένα κιονόκρανο όμοιο με αυτό περισυλλέχτηκε κατά την ίδια εποχή από την Πολίχνη Θεσσαλονίκης, όπου είχε χρησιμοποιηθεί ως δεξαμενή δημόσιας κρήνης, ενώ δεκάδες μαρμάρινα αρχιτεκτονικά θραύσματα, βάσεις και τμήματα κιόνων του ιδίου αρχαϊκού κτιρίου ήρθαν κατά καιρούς στο φως σε διάφορα σημεία της πόλης ως το 2000. Καθώς η Θεσσαλονίκη ιδρύθηκε περίπου δύο αιώνες μετά την κατασκευή του ναού, τα ευρήματα συσχετίστηκαν από κάποιους ερευνητές με ναό της γειτονικής αρχαίας πόλης Θέρμης, ενώ το 1996 διατυπώθηκε η υπόθεση ότι προέρχονται από το ναό της θεάς Αφροδίτης στην πόλη Αίνεια, στο ακρωτήριο Μεγάλο Έμβολο. Σύμφωνα με αυτή την άποψη, τμήματα αυτού του ναού μεταφέρθηκαν στη Θεσσαλονίκη την εποχή του αυτοκράτορα Οκταβιανού Αύγουστου (παράλληλα με τη μεταφορά της λατρείας της Αφροδίτης, μυθικής προγόνου του αυτοκράτορα) και ενσωματώθηκαν σε έναν νεόκτιστο ναό, αφιερωμένο στη λατρεία του αυτοκράτορα.

Η τελευταία υπόθεση ενισχύθηκε το 2000, με την ανεύρεση της κρηπίδας εκείνου του νεότερου ναού, πάνω στην οποία πατούσε μία αρχαϊκή βάση αντίστοιχου ιωνικού κίονα! Η συνέχιση της σωστικής ανασκαφής στο οικόπεδο (στο ανατολικό όριο της Πλατείας Αντιγονιδών, στο κέντρο της πόλης) αποκάλυψε άγαλμα του Διός Αιγιόχου και κορμό αγάλματος θωρακοφόρου αυτοκράτορα και οδήγησε τελικά στην απαλλοτρίωσή του, με σκοπό την προστασία και την ανάδειξη του λατρευτικού μνημείου με την πολυκύμαντη αρχιτεκτονική -και πολιτική- ιστορία.           

Μπορείτε να δείτε το κιονόκρανο στη τελευταία στάση της μόνιμης έκθεσης του Μουσείου «Θεσσαλονίκη, Μακεδονίας Μητρόπολις», ως μέρος μιας ιδιότυπης αποκατάστασης του ανατολικού τμήματος του ρωμαϊκού ναού.


ΠΗΓΗ: https://anaskafi.blogspot.com/2025/10/blog-post_98.html