Τουρκικά εγκλήματα σε βάρος αμάχων Ελλήνων στη Μικρά Ασία το 1922

Απίστευτες θηριωδίες Τούρκων στρατιωτών, και όχι μόνο, σε βάρος Ελλήνων στο Μπαλίκεσιρ, στην Μπάλια – Μαντέν, στο αμιγώς ελληνικό Αϊδίνιο και αλλού, όπως τα αφηγείται ο Γάλλος δημοσιογράφος και ιστορικός Rene Puaux (Ρενέ Πιό) που ήταν αυτόπτης μάρτυρας πολλών τουρκικών εγκλημάτων.

Σε πρόσφατα άρθρα μας έχουμε αναφερθεί σε εγκλήματα των Τούρκων σε βάρος Ελλήνων αιχμαλώτων, αξιωματικών και στρατιωτών στη Μικρά Ασία.

Θα δούμε όμως σήμερα και απίστευτα εγκλήματα σε βάρος αμάχων Ελλήνων της Μικράς Ασίας, που έγιναν μετά την υποχώρηση του Ελληνικού Στρατού, όπως τα παρουσιάζει ο Γάλλος δημοσιογράφος και συγγραφέας Rene Puaux (Ρενέ Πιό), στο βιβλίο του «ΟΙ ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΤΗΣ ΣΜΥΡΝΗΣ».

Οι περιοχές όπου έγιναν τουρκικές θηριωδίες

Ο Πιό αφού αναφέρεται στις εγκληματικές ενέργειες που έγιναν από τους Τούρκους, εκτός από τη Σμύρνη και τα Βουρλά, μια σχεδόν αμιγώς ελληνική πόλη ο χριστιανικός πληθυσμός της οποίας ξεκληρίστηκε, ασχολείται και με όσα έγιναν σε άλλες πόλεις της Μικράς Ασίας (Αλάτσατα, Αϊβαλί, Μοσχονήσια, Αξάρι, Μαγνησία, Κασαμπά, Μουδανιά, Κύζικο, Δαρδανέλια κ. ά). Κάποιοι ισχυρίστηκαν ότι η Σμύρνη και τα Βουρλά ήταν «ατυχείς περιπτώσεις», ωστόσο η αλήθεια είναι τελείως διαφορετική.

Το Μπαλίκεσιρ βρίσκεται 200 χλμ. βόρεια της Σμύρνης (51 χλμ. ανατολικά του Αδραμυττίου) στη σιδηροδρομική γραμμή Σμύρνης – Παντέρμα, το ίδιο και η Μπάλια Μπάντεν, 51 χλμ. ανατολικά του Αδραμυττίου. Θα αναρωτηθούν πολλοί, τι ακριβώς έκαναν εκεί οι Έλληνες;

Και όμως, σύμφωνα με τον Παντελή Κοντογιάννη, στο βιβλίο του «ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ», Α’ Έκδοση 1921, στο Μπαλίκεσιρ, από τους 36.000 κατοίκους του, 2.000 ήταν Έλληνες και άλλοι 2.000 Αρμένιοι, ενώ από τους 8.000 κατοίκους της Μπάλια – Μαντέν οι 6.000 ήταν Έλληνες και οι υπόλοιποι 2.000, Τούρκοι, Λαζοί και Κούρδοι. Από το 135 π.Χ. τον χαλκό της περιοχής εκμεταλλεύονταν οι βασιλιάδες της Περγάμου.

Δεν είναι γνωστή η ιστορία της πόλης τα μεσαιωνικά χρόνια. Από το 1840 άρχισε και πάλι η εκμετάλλευση των κοιτασμάτων του χαλκού.

Αυτή, επεκτάθηκε το 1880, μόλις απέκτησε τα μεταλλεία η εταιρεία που είχε στην ιδιοκτησία της και τα μεταλλεία Λαυρίου.

Από το 1893 τα μεταλλεία πέρασαν στα χέρια γαλλικής εταιρείας με έδρα την Κωνσταντινούπολη. Κοντά στη Μπάλια – Μαντέν βρίσκονται το τουρκικό χωριό Καραϊδίν (τα αρχαία Αργύρεια) και 15’ μακριά από αυτό (με τα δεδομένα του 1920), το χωριό Καραϊδίν επίσης, που ήταν χριστιανικό και σ’ αυτό είχαν εγκατασταθεί Μυτιληνιοί.

Το αρχαίο όνομα Αργύρεια δηλώνει την ύπαρξη μεταλλείων εκεί. Πραγματικά, υπήρχαν μεταλλεία τα οποία εκμεταλλευόταν η εταιρεία του Λαυρίου. Όσο για τις Κυδωνίες (Αϊβαλί), ο πληθυσμός τους ήταν σχεδόν εξ ολοκλήρου ελληνικός.

Από τις 3 Σεπτεμβρίου 1922, όταν και αναχώρησε ο Ελληνικός Στρατός, οι τσέτες κατέλαβαν το Μπαλίκεσιρ και την Μπάλια – Μαντέν. Ωστόσο, πέρα από τις λεηλασίες δεν έγινε κάποια βίαιη ενέργεια σε βάρος του χριστιανικού πληθυσμού.

Αντίθετα, όταν στις 18/9 έφτασε στην περιοχή μια Μεραρχία του τουρκικού στρατού με επικεφαλής τον Κιαρίμ μπέη συγκέντρωσαν τους μη Μουσουλμάνους και τους έστειλαν προς την Άγκυρα σε ομάδες.

Δεν έφτασαν όμως ποτέ εκεί, καθώς σφαγιάστηκαν στο ανάχωμα Μπαλίκεσιρ – Καραγατσλί. Δεν λυπήθηκαν κανέναν, άνδρα, γυναίκα ή παιδί. Τα θύματα ήταν πολλές χιλιάδες. Ρίχνονταν σε πηγάδια ή χαντάκια που άνοιγαν οι Τούρκοι και μετά έκαιγαν τα θύματά τους.

Θα αναφέρουμε στη συνέχεια ένα περιστατικό με επιφύλαξη, καθώς οι μαρτυρίες προέρχονται μεν από τον Κούρδο Χουσεΐν Τσαούς και άλλους Μουσουλμάνους, όμως δεν υπάρχουν κάποιες άλλες αναφορές.

Στις 21/9, 304 Έλληνες από το Αϊβαλί, ευκατάστατοι όλοι μεταφέρθηκαν στο Μπαλίκεσιρ και φυλακίστηκαν. Στη συνέχεια, τους αποφυλάκισαν και τους έσφαξαν στα περίχωρα της πόλης…


Τα γεγονότα στις Κυδωνίες (Αϊβαλί)

Στο Αϊβαλί μπήκαν πρώτοι οι τσέτες, στις 29 Αυγούστου με αρχηγό τον Καρχιμάν-εφέντ και λίγες μέρες αργότερα, στις 6 Σεπτεμβρίου μπήκε η Β’ Μεραρχία του τουρκικού ιππικού. Μετά από μια εβδομάδα η Μεραρχία αυτή αναχώρησε μαζί με πολλούς Αρμένιους που κατέφυγαν εκεί για να μεταβούν στη Λέσβο.

Στις 21 Σεπτεμβρίου 1922 βρισκόταν στο Αϊβαλί η 14η τουρκική Μεραρχία. Ο διοικητής της ανακοίνωσε ότι όλοι οι Χριστιανοί κάτοικοι της πόλης, ηλικίας 18-45 ετών, θα συγκεντρωνόταν σε στρατόπεδα της ενδοχώρας, μέχρι τη σύναψη της ειρήνης.

Η συγκέντρωση όλων αυτών άρχισε αμέσως μέσα στη νύχτα. Λίγες μέρες αργότερα, ο Ιταλός πρόξενος στη Λέσβο Fideli πήγε με ένα καταδρομικό σκάφος και πήρε τους Ιταλούς και όσους ήταν προστατευόμενοι από τη χώρα του από το Αϊβαλί.

Στις 28/9, ένα αμερικανικό αντιτορπιλικό έριξε άγκυρα στην είσοδο του λιμανιού των Κυδωνιών. Ο κυβερνήτης έστειλε μια ατμοκίνητη μαούνα με λίγους αξιωματικούς και υπαξιωματικούς.

Μετά από κάποια εμπόδια που συνάντησαν από τους Τούρκους βγήκαν στη στεριά. Εκεί βρήκαν δύο Αμερικανούς πολίτες, ελληνικής καταγωγής που τους περιέγραψαν πώς είχαν τα πράγματα.

Εκτός από όσους είχαν εντοπιστεί ως υπόχρεοι σε στρατιωτική υπηρεσία, πολλοί πρόκριτοι συνελήφθησαν και στάλθηκαν στον βορρά. Ανάμεσά τους οι γιατροί: Γ. Καρτερός, Μ. Τζούγας, Δ. Σίμος, Ν. Ισμυρλής, οι Α. και Ε. Γιαλαντέλλης και ο δικηγόρος Ν. Αναστασιάδης.

Σύμφωνα με πληροφορίες που έφτασαν στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, πολλοί Έλληνες πρόκριτοι δολοφονήθηκαν από τους Τούρκους που πέταξαν τα πτώματά τους σε χαράδρες παλαιών λατομείων μεταξύ Παλαματιάς και Φρένελι (Φουρκ-Τσαβράν).

Η 14η Μεραρχία αντικαταστάθηκε από την 4η, υπό τον Sambrri πασά. Σύμφωνα με μαρτυρία του Μητροπολίτη Ιάκωβου Κλεομβρότου οι άνδρες της 14ης Μεραρχίας αποκαλούσαν τους συναδέλφους τους της 4ης «χασάπ-ασκέρ», δηλαδή «στρατό σφαγέων»! Στις 14/9, η 4η Μεραρχία πήγε στα Μοσχονήσια. Τα Μοσχονήσια (Εκατόννησοι) είναι περίπου 40 νησιά που βρίσκονται μπροστά από το Αϊβαλί.

Κυριότερα από αυτά είναι: το Δασκαλιό, το Κρομμυδονήσι και το Μοσχονήσι, η αρχαία Νάσος. Στα νησιά κατοικούσαν περίπου 6.000 Έλληνες.

Αυτοί εκτοπίστηκαν τη νύχτα της 14/9, μαζί με τον Μητροπολίτη τους Αμβρόσιο Πλειανθίδη και οδηγήθηκαν στο εσωτερικό της νότιας ακτής του Αδραμυττηνού Κόλπου όπου βρήκαν τραγικό θάνατο. Μόνο 500 Μοσχονησιώτες πρόλαβαν να φύγουν πριν την άφιξη των σφαγέων.

Επίσης, αφέθηκαν ελεύθεροι χωρίς να πειραχτούν, ο Charles Kokkini, Ιταλός υπήκοος κι ένας Αμερικανός γιατρός. Στις 30/9 και την 1/10 ο πληθυσμός των περιχώρων του Αϊβαλιού πήρε εντολή να συγκεντρωθεί στο Χάνι του Γεωργαλά, στο βόρειο μέρος της πόλης. Ήταν περίπου 950 άτομα. Την επόμενη, άρχισαν την πορεία.

Η τύχη των 950 και των πληθυσμών του Κεμερίου, χωριού 10 χλμ. ΝΔ του Αδραμυττηνού Κόλπου, 42 χλμ. ΒΑ των Κυδωνιών και 130 χλμ. Β της Σμύρνης, με 3.079 Έλληνες και 8.624 Τούρκους κατοίκους, το οποίο κατά τη Συνθήκη των Σεβρών είχε συμπεριληφθεί στην «ελληνική διοικούμενη ζώνη» και της Ίδας, όρους με πολλά ελληνικά χωριά, αγνοείται.

Είναι σχεδόν βέβαιο ότι εξοντώθηκαν όλοι. Στις 3 Οκτωβρίου μια αμερικανική ατμοκίνητη λέμβος με τη σημαία των Η.Π.Α., που προπορευόταν μιας σειράς αμερικανικών πλοίων έφτασε στον περιφραγμένο χώρο της σαπωνοποιίας Κατσακούλη, στην προβλήτα των Κυδωνιών.

Οι πρόσφυγες, πριν επιβιβαστούν στα πλοία υπέστησαν φοβερές έρευνες και φορολόγηση. Στο σπίτι του Στυλιανού (;) Εγγλεζόπουλου, όπου είχε την έδρα της η επιτροπή εξέτασης μεταναστών γινόταν πραγματική ληστεία κάτω από τα μάτια του Συνταγματάρχη, Υποδιοικητή της πόλης και του Διοικητή της Χωροφυλακής Tewfik εφέντη.

Αυτός έβρισε σκαιά τον Μητροπολίτη Κυδωνιών Γρηγόριο Ωρολογά (που λίγες μέρες αργότερα βρήκε μαρτυρικό θάνατο) και παρουσία ενός μάρτυρα, του Μ.C.D.S. (κατά τον Πιό), φώναξε τρέμοντας: «Αυτοί που θα μείνουν εδώ θα είναι Τούρκοι. Αυτοί που δεν είναι καθαροί Τούρκοι, μπορούν να πάνε στην κόλαση!».

Η σφαγή στην Μπάλια-Μαντέν

Στην Μπάλια-Μαντέν μετά τη φυγή πολλών Χριστιανών με τον Ελληνικό Στρατό είχαν μείνει περίπου 600 Χριστιανοί, Έλληνες και Αρμένιοι. Ανάμεσά τους, πολλά παιδιά που εγκαταλείφθηκαν από τους γονείς τους.

Ως τις 20/9 τα πράγματα είχαν κυλήσει σχετικά ομαλά, καθώς οι τσέτες είχαν αρκεστεί σε λεηλασίες. Στις 19 Σεπτεμβρίου όμως έφτασαν εκεί Τούρκοι στρατιώτες υπό τον Κιαρίμ μπέη.

Στην Μπάλια-Μαντέν βρισκόταν μόνο ένας αξιωματικός της Γαλλικής Χωροφυλακής για να προστατεύσει τους κατοίκους και τα μεταλλεία.

Ο Κιαρίμ τον διέταξε να φύγει. Ο Γάλλος αρνήθηκε. Τελικά μετά από την επιμονή του Κιαρίμ πήγε στην Κωνσταντινούπολη μέσω Δαρδανελίων, καθώς ο Κιαρίμ του είπε να μην περάσει από πόλη ή χωριό όπου κατοικούσαν Χριστιανοί.


Ιδιαίτερα από το Αδραμμύτιο και το Ερένελι (πρόκειται πιθανότατα για το Φρένελι, την Αυρηλιανή, κωμόπολη 7,5 χλμ. ΝΑ του Αδραμμυτίου, με 6.447 κατοίκους, από τους οποίους 1.950 ήταν Έλληνες).

Ο Γάλλος αξιωματικός ανέφερε την αποτυχία της αποστολής του στον ανώτερό του, Συνταγματάρχη Sarroux, που ήταν σύμβουλος του Φρανκλίν-Μπουγιόν, πρωτεργάτη της προσέγγισης με τον Κεμάλ (Γαλλοτουρκική Συνθήκη της Άγκυρας 7/10/1921). Στις 20/9/1922, οι 600 Χριστιανοί συγκεντρώθηκαν και οδηγήθηκαν, δήθεν προς την ενδοχώρα.

Στο Τσακαλάρ, 5 χλμ. από την Μπάλια δολοφονήθηκαν όλοι με ξιφολόγχες, δίπλα σε τάφρους που είχαν ετοιμαστεί από την προηγούμενη μέρα. Στη συνέχεια, έκαψαν τα πτώματα και επί 2-3 μέρες παρέμειναν εκεί οι Τούρκοι στρατιώτες για να βεβαιωθούν ότι κάηκαν όλα!

Ο διευθυντής του μεταλλείου Χαλεπλί πρόσφερε 10.000 τούρκικες λίρες και οι Κούρδοι εργάτες του 20.000 λίρες για να γλιτώσουν, αλλά βρήκαν οικτρό τέλος.

Ο γιατρός της εταιρείας ικέτευε, τα τρία αγοράκια του, ηλικίας 5-10 ετών να μην πειραχτούν και μάλιστα να προσηλυτιστούν στο Ισλάμ για να γλιτώσουν.

Μάλιστα, Τούρκοι κάτοικοι της Μπάλια, προθυμοποιήθηκαν να τα υιοθετήσουν, μάταια όμως. Τα παιδιά είχαν την ίδια τύχη με τους υπόλοιπους. Στο νοσοκομείο υπήρχαν έξι άρρωστοι Χριστιανοί, από τους οποίους κάποιοι ήταν επιστάτες του ορυχείου. Ο Τοπάλ Οσμάν, γνωστός από τη δράση του στον Πόντο πήγε στο νοσοκομείο και τους έσφαξε όλους με τα χέρια του. Ένας από τους εργάτες κατάφερε να ξεφύγει για λίγες μέρες.

Όταν συνελήφθη, οδηγήθηκε στον Κιαρίμ. Μετά από σύντομη ανάκριση, ο Τούρκος του έκοψε τον λαιμό, μέσα στο Διοικητήριο, παρουσία πολλών ακόμα. Ιταλός εργολάβος είχε αναλάβει την κατασκευή σιδηροδρομικής γραμμής στην περιοχή του Αδραμυττίου. Αφηγήθηκε ότι μεταξύ 20 και 25 Σεπτεμβρίου δεν υπήρχαν έκτροπα. Στις 25 Σεπτεμβρίου εμφανίστηκε ο τουρκικός στρατός.

Αφού έκαναν «επιθεώρηση» στα χριστιανικά σπίτια, οι Τούρκοι βίασαν όλες τις γυναίκες και διακόρευσαν τα νεαρά κορίτσια. Αυτό κράτησε τρία μερόνυχτα. Στις 27 Σεπτεμβρίου όλοι οι Χριστιανοί συγκεντρώθηκαν σε εκκλησίες ή σε δημόσιους χώρους. Από εκεί οδηγήθηκαν στα περίχωρα των πόλεων σε διαφορετικά σημεία. Αφού σκοτώθηκαν με ξιφολόγχες, πυρπολήθηκαν.

Οι Ιταλοί εργάτες, αντί να φτιάξουν σιδηροδρομική γραμμή, άνοιγαν τάφους… Ο εργολάβος, χάρη στην καταγωγή του και την παρέμβαση του διοικητή του τακτικού στρατού Αλί Χουκμέτ, τον οποίο είχε γνωρίσει στη Χετζάζη της Σαουδικής Αραβίας αφέθηκε να πάει στην Κων/πολη.

Οι εργάτες του, Ιταλοί επίσης κρατήθηκαν για μέρες προκειμένου να μην μαθευτούν τα τουρκικά εγκλήματα. Ανάλογα εγκλήματα έγιναν στην Προύσα, την Πέργαμο, τα Μουδανιά, την Πάνορμο και αλλού.

Οι σφαγές στο Αξάρι

Το Αξάρι (Ακ-Χισάρ) είχε 22.000 κατοίκους. 14.000 Τούρκους, 7.000 Έλληνες και 1.000 Αρμένιους και Εβραίους. Πρόκειται για τα αρχαία Θυάτειρα της Λυδίας.

Σύμφωνα με Άγγλο υπήκοο, αυτόπτη μάρτυρα, ο Δήμαρχος Soliman μπέης και ο μουφτής Saki εμπόδισαν τους Χριστιανούς να φύγουν.

Ο Saki με όρκο στο κοράνι υποσχέθηκε ότι δεν θα πειραχτεί κανείς. Όταν όμως έφτασαν εκεί οι Τούρκοι στρατιώτες, επιδόθηκαν σε βιασμούς και λεηλασίες και συγκέντρωσαν τους Χριστιανούς.

Πήραν, δήθεν, τον δρόμο για τη Μαγνησία. Η μισή φάλαγγα σφαγιάστηκε, πριν φτάσει στο Καραγατσλί (στο 78ο χλμ. της σιδηροδρομικής γραμμής Σμύρνης-Πανόρμου). Πολλοί από τους επιζήσαντες εκτελέστηκαν στις όχθες του ποταμού Γκεντίζ (του Έρμου).

Τα γυναικόπαιδα του Αξαρίου σκοτώθηκαν από βολές οπλοπολυβόλων σε μια κοντινή χαράδρα. Οι Μουσουλμάνοι συμπολίτες τους συγκεντρώθηκαν στα γύρω υψώματα για να «απολαύσουν» τις εκτελέσεις. Άγγλος μάρτυρας υπολόγισε σε 6.000 τα θύματα της Περγάμου και σε 2.000 τα θύματα του χωριού Τσανταρλί, νότια της Περγάμου, κοντά στις εκβολές του ποταμού Κάικου.

Στις σφαγές και τις θηριωδίες συμμετείχαν τα ειδικά συντάγματα γνωστά με το όνομα «ταμιράτ ταμπουρού» («επανορθωτικά τάγματα»). Αρχηγός τους ήταν ο σφαγέας Τοπάλ Οσμάν. Το Σύνταγμα στη συνέχεια μπάρκαρε για την Ραιδεστό και την Ανατολική Θράκη προκειμένου να επιβάλλει την τάξη.

Τέλος, σύμφωνα με άρθρο του βελγικού περιοδικού «Le Flambeau», στις 31/12/1922 που υπογράφεται από τον δημοσιογράφο Taeda γίνεται αναφορά για έναν (!) μόνο επιζώντα από μια οικογένεια 42 προσφύγων, για 13 νεαρά κορίτσια που έπεσαν σε ένα πηγάδι στα Αλάτσατα για να μην ατιμαστούν και για άλλα τέσσερα κορίτσια που αυτοκτόνησαν στο Γκιούλ Μπαξέ…

Τα εγκλήματα των Τούρκων σε βάρος των Ελλήνων μετά τη μικρασιατική καταστροφή είναι ατελείωτα. Θα ασχοληθούμε ξανά με αυτά στο προσεχές μέλλον…

ΥΓ. Να υπενθυμίσουμε, ότι οι όποιες συγκρίσεις δεν πρέπει να γίνονται με τα σημερινά δεδομένα, αλλά με αυτά της εποχής εκείνης. Χαρακτηριστικά, το 1920 η Άγκυρα είχε μόνο 26.000 Τούρκους κατοίκους. Υπήρχαν επίσης, 7.000 Έλληνες και 12.000 Αρμένιοι, ο συνολικός πληθυσμός της δηλαδή ήταν 45.000 κάτοικοι.



ΠΗΓΗ: protothema